01.10.2008 Tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Yasasının 8 maddesi ile sigortalı sayılan kişilerin kuruma bildirilmesi ve tescili ile ilgili maddenin 7 fıkrası ile “Kamu idareleri ile bankalar, Kurumca sağlanacak elektronik altyapıdan yararlanmak suretiyle, kurumca belirlenecek işlemlerde, işlem yaptığı kişilerin sigortalılık bakımından tescilli olup olmadığını kontrol etmek ve sigortasız olduğunu tespit ettiği kişileri, Kuruma bildirmekle yükümlüdürler”.
Maddesi Kamu idareleri ve bankalara ve belirli kurumlar ile tüzel kişilere yükümlülükler getirmiş ayrıca bu bildirimlere uymayanlardan idari para cezası alınacağı maddenin bir sonraki paragrafında yer verilmiştir.
8 Eylül 2008 Tarihli Resmi Gazetede yayınlanan “5510 SAYILI KANUNUN 8 İNCİ MADDESİNİN YEDİNCİ FIKRASININ UYGULANMASI HAKKINDA TEBLİĞİ” ile yapılacak çalışmaların alt yapısı açıklanmıştır. Bu tebliğe ek olarak 21.04.2010 tarihinde ilgili tebliğin bazı maddelerinde değişiklik yapılırken yeni ilave hükümler ve uygulamalar getirilmiştir.
Yapılan son düzenlemeler ile birlikte çalışma hayatı sıkı bir denetime girmiş bulunmaktadır.
Her 2 tebliğde de, Tüm Kamu Kuruluşları Kamu iktisadı teşebbüsleri, Tüzel kişi firmalar, Bakanlıklar, belediyeler, Emniyet Genel Müdürlüğü Jandarma ,Tapu ve Kadastro Müdürlükleri, PTT, TOKİ, Açık Öğretim Fakülteleri,İnternet Sağlayıcıları,Türk Telekomünikasyon A.Ş. AVEA TURKCELL, VODAFONE, Tedaş, Tredaş veya benzeri elektrik dağıtımı yapan kuruluşlar işlem yaptıkları kişilerden alacakları T.C. Kimlik Bilgileri ve Çalıştıkları Şirketlerin adreslerini ve istenen bilgileri alarak Kuruma bildirmek zorunda bulunmaktadır.
Bu kurallara ve tebliğde yer alan işlemlere gereken itinayı göstermeyen kurumlar, kuruluşlar 5510 sayılı yasanın 102 maddesinde yer alan idari para cezası ( Her bildirilmeyen kişi için asgari ücretin 1/10 oranında ) ödemek zorunda kalacaklardır.
Bilgilerin toplanması sırasında çalıştığı kurumla ilgili bilgi vermeyenler için işlem yapılmayacak, sigortasız çalışıyorsa bu bilgiler kuruma bildirildikten sonra kurum tarafından işlem yapılacaktır.
Bankalar: kredi talepleri veya verilmesinde, çek karnesi verilemesinde,mevduat hesabı açılmasında, Kredi kartları verilmesinde ,mevcut bilgilerin değiştirilmesi sırasında,elde ettiği bilgileri kururuma bildirmek zorundadır,
Bakanlıklar ve resmi kurumlar: Özel okullar, Gençlik Ve Spor Faaliyetler, İşletme Belgesi Ve Ruhsat alımları, Kurum Denetimleri, kolluk kuvvetleri denetimleri,belediye zabıtaları tarafından yapılacak denetimlerde bu bilgileri alınarak valilikler vasıtasıyla SGK ya bildirmek zorunda bulunmaktadır.
SGK ve kurumlara verilen bu yetkiler kesinlikle uygulanacaktır. Bu nedenle kolluk kuvvetleri, belediye zabıtaları, resmi kurumlarda denetim yapan yetkililer tarafından istenilen bu bilgilerin verilmesi gerektiği tebliğlerde açıkça yazılmıştır.
Elektrik, su bağlanması, doğalgaz bağlanması, tapu işlemleri yapılması, ev alım ve satımları, araç tescili veya değişiklikleri, TOKİ tarafından satılan evlerle ilgili işlemler, internet bağlatılması, cep telefonu veya ev telefonu alınması, gibi işlemlerde çalışma durumu ve işyeri adresleri verilmesi zorunlu bulunmaktadır.
Noterlerce gerçek kişiler için yapılacak sözleşmelerle, Yönetmeliğin 7 nci maddesinde sayılan; evlenme sözleşmesi, gayrimenkul satış vaadi sözleşmesi, zilyetlik devir sözleşmesi, “miras taksimi, gayrimenkul, hibe vaadi sözleşmesi, irtifak hakkı vaadi ve ortak mülkün idaresi sözleşmesi, mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış sözleşmesi, kira sözleşmesi, menkul mallarda hibe sözleşmesi, taksim ve ifraz sözleşmesi, temlik, taahhütname, kefaletname, muvafakatname, rehin senedi, borç senedi, beyanname, şahadetname, tespit tutanağı, vekaletname, protesto işleri ve ihbar-ihtarname işleri ve tebliği işlemlerinde, noterliklerce; işlemlere muhatap tarafların “mesleki bilgileri”, “işyeri unvanı ve adresi” ile birlikte alınarak Kuruma bildirilmesi sağlanır. Hükmü tebliğlerde yer almaktadır.
Yukarıda açıklamaya çalışılan denetim ve bilgilerin alınması ile sigortalılık kontrolü yapılması, sigortalı olarak çalışmasına rağmen kuruma bildirilmeyenleri tespit edilerek;
a) Devletin bu kontrollerle kayıt dışı ekonomiyi daraltmaya çalışması,
b) SGK primleri toplamaya hız verilmesi,
c) Gelir Vergisi kaçağının azaltılması,
d) Düşük gelir grubu olarak çalışmadığını beyan edenlerin kazançlarını ortaya çıkarılması,
e) Tahsil edilemeyen Genel Sağlık Sigortası primlerini alınması, amaçlanmaktadır.
Bu denetimler dışında bankaların ve kurumların personel ücret ödemeleri ile ilgili bilgileri kurum tarafından denetlenmektedir.
SONUÇ: Çok kapsamlı olarak çalışma hayatının her alanında kolluk kuvvetleri, belediye ve resmi kurumlar, idari para cezası gerektirebilecek bir yapılanma içerisinde sigortalılık kontrolü çalışması yapılacaktır.
Ancak bu konuda işletmelerin ve bilhassa işverenlerin dikkat etmesi gereken en önemli konu personel çalışmalarında dikkat etmek, sigortasız personel çalıştırmamak, personeli sigorta kapsamına almadan çalıştırmamak olmalıdır.
Bugüne kadar en kapsamlı denetim getiren bu uygulamalara uyulmadığı takdirde sonuçlarının işletmelerin hayatiyetini sarsabilecek adımlar ortaya çıkacaktır.
1) Bu süreçte şirketler, Personel konusunda önemli adımlar atmalı, destek alarak yapılanmaları ve belirli sürelerde risklere karşı tedbir almak için denetim yaptırarak riskler ortadan kaldırılmalıdır.
2) Kurum tarafından yapılan denetimler sonucunda elde edilen bilgilere göre şirketlerde sigortasız personel çalıştırıldığı tespit edildiği takdirde 2009/139 sayılı SGK Genelgesi gereğince işveren payı olarak ödenen malullük yaşlılık primlerinden yapılan % 5’ lik indirimin bir yıl boyunca faizleri ile birlikte kurum tarafından geri alınacağıdır.
3) Sigortalılık denetim sonucunda sigortasız personel çalıştıran işverenlerin geçmiş dönemler ile ilgili ödeyecekleri idari para cezaları, sigorta primleri ve faizleri, gelir vergisi ile ilgili ödemeler, cezalar ve faizlerde önemli maliyetler çıkaracaktır.
4) Sigortasız personel istihdamın aşırı şekilde yapılması halinde şirketin tüm hesaplarının incelenme ihtimalini ortaya çıkaracaktır.
Kurumsallaşmış firmalarda bu tür aksaklıkların yapılması mümkün olamamakla birlikte personel tarafından yapılan hatalı işlemler sorun yaratabilmektedir.
Ancak KOBİ ve Küçük esnaf olarak işyeri çalıştıran ve kurallara ve yasalara uygun çalışmayan firmaların uygulama başlaması nedeniyle bu konularda gereken hassasiyeti göstermeleri gelecekleri bakımından önemli bulunmaktadır
Şakir Gülsever
Yönetim Danışmanı
Bu makale Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereğince, İzinsiz, kaynak gösterilmeden yayınlanamaz, başka yere kopyalanamaz,değiştirilerek yayınlanamaz.
