Alt işverenlik müessesesi İş yasası ve Sosyal güvenlik yasaları ile birlikte çalışma hayatına girmiş bulunmaktadır.
Alt İşveren tanımın ele aldığımızda “ Asıl işverenin yanında mal ve hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerde veya işin bir bölümünde iş alıp işçi çalıştıran kişiye alt işveren denir” (4857 / 2. Madde) diye tanımlanmaktadır. 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Yasası’nın 11 maddesinde alt işverenlik ile ilgili hükümlere yer verilmiştir.
Alt işverene verilebilecek işler işverenin asıl işleri parçalanmak suretiyle verilemez, yanı alt ve asıl işveren işçileri yan yana aynı işi yapma imkanları bulunmamaktadır.
Türkiye’de reel ücretlerin gerilemesine sebep olan ana konulardan birisi alt işverenlik şirketlerinin çoğalmasında yatmaktadır. İşverenler alt işveren çalıştırma yolu ile personel sorunlarından kurtulmalarını sağlamaya çalışmaktadırlar.
Asıl sorun, alt işveren personeli istihdamı şirketlerin kendi personelini çalıştırmasından daha zordur. Şirketler ve yöneticileri bu konuda yeterli bilgileri bulunmadığı için alt işveren personeli istihdamına yönelmektedir.
Alt işveren personeli işin özelliği göz önüne alınarak ve gerekli tedbirler alınarak çalıştırılabilir. Alt işveren işi uzmanlık isteyen veya yardımcı iş olmalıdır. Eğer değilse akıl karı bir iş değil. Yasa gereğince alt işverenin yapması gerekirken tüm işlemlerden asıl işveren birlikte sorumludur. Hukuki anlamda müşterek ve müteselsil sorumluluk her konuda asıl işverenin alt işveren gibi tüm personel işlerinden sorumlu olmasıdır. Asıl işveren sorumlu olmadığını iddia edemez.
Alt İşveren Konuları ile ilgili bir sorun olduğu takdirde Sigorta gibi resmi makamlar dışında alt işveren personeli de hakları için asıl ve alt işverene birlikte dava açma hakkına sahiptirler.
Yazımın bundan sonraki bölümünde yaşanacak sorunlar şirketlerin riskleri ve zaman aşımı süreleri ve asıl işverenlerin almaları gereken tedbirlere yer verilecektir.
ALT İŞVEREN SÖZLEŞMELERİ VE YAPILACAK İŞLEMLER
İŞYERİ BAŞVURUSU
01.08.2009 Tarihinden itibaren alt işverenlik için Bölge Çalışma Müdürlüklerine başvuru kaldırılmış ve Sadece SGK’ ya yapılan Başvurular yeterli sayılmıştır. Bu nedenle alt işverenlerin SGK’ ya Asıl işverenle yaptıkları sözleşme örneği ile başvurmaları ve asıl işverenin sigortasının altında işyeri açmaları gerekmektedir. Alt işverenler Kendi işyerinden personelini sigortalı gösteremez.
İşe alınan personelin işin yapıldığı asıl işverenin işyerinde çalışması nedeniyle iş adresi asıl işverenin yeridir.
Alt işveren şirketlerin büyük kısmı kendi işyerinden sigorta göstermektedir. Bu durum asıl işverenler yönünden büyük sorunlar oluşturmaktadır.
İş kazalarında personel tedavisi ve geçici iş göremezlik ödemeleri ve tazminatlar gibi SGK tüm yükümlülükleri asıl işverene yüklenmektedir. Alt işveren personelinin sigortasız olması asıl işverene sorumluluk getirmektedir.
ASIL İŞVERENLERİN DİĞER SORUMLULUKLARI
Alt işveren personelinin çalışma süresindeki tüm sorumluluklarına(SGK-VERGİ ödemeleri) Asıl işveren ortak bulunmaktadır. Ayrıca personele ödenmeyen ücret ve benzeri alacaklarda alt işverenle birlikte asıl işverenlere personel çalışırken hakları için dava açabildiği gibi işten ayrıldıktan sonra 5 Yıl içerinde ücret ve benzeri alacaklar (4857 sayılı İŞ Kanunu 32 madde) için, Kıdem ve İhbar tazminatları (Borçlar Yasası 125 maddesi) için 10 yıl içerisinde dava açma hakkına sahiptir. Bu nedenle Asıl işverenler gereken tedbirleri almadıkları zaman önemli risklerle karşılaşmakta ve büyük tazminat ve faizleri ödemek durumunda kalmaktadırlar. Bu bedelleri alt işverenden talep etme hakları olmasına rağmen alt işverenleri bulabilirseler alma şansları olabilir.
ASIL İŞVERENLERİN RİSKLERİ
Ücret ve benzeri ödemelerin alt işveren tarafından yapılmamsı halinde asıl işverenin riskleri,
Alt İşveren tarafından ödenmeyen kıdem ve ihbar tazminatlarının ödeme riskleri,
Alt işveren sigorta primleri riskleri,
Alt İşveren Vergi riskleri,
Yıllık izin bedelleri, Sosyal yardımlar, fazla mesailer,
Ödenmeyen alacaklar nedeniyle verilen mahkeme kararlarına göre ortaya çıkan riskler,
Alt işverenin sigortasız personeli varsa SGK tarafından iade edilen % 5 SGK primlerinin 1 yıl geri alınması riski,
İŞ kazaları Riskleri gibi asıl işverenler için uzun yıllar sürecek ve beklenmeyen riskler nedeniyle asıl işverenler önemli bir sıkıntı yaşamaktadırlar
ASIL İŞVERENLER HANGİ TEDBİRLERİ ALMALI
1) ALT İŞVEREN personeline ait bir özlük dosyasının bir örneğini kendinizde bulundurun.
2) Her ay İmzalı ücret bordroları alarak İşçinin ücretlerinin ödenip ödenmediği kontrol edin,
3) Muhtasar beyanname vergilerinin yatırılıp yatırılmadığını kontrol edin,
4) Aylık SGK primleri ve İşsizlik Primlerine ait makbuzları isteyin,
5) Alt işveren sözleşmesine istene belgeleri yazarak her ay verilmesini sağlayın,
6) Personele izninin verilip verilmediği, sosyal yardımlarının verilip verilmediğini kontrol edin,
7) Tatillerinin verilip verilmediği, yıllık ücretli izinlerinin kullandırılıp kullandırılmadığını,
8) Eğer alt işveren çalıştırıyorsanız her gün kim geliyor kim gidiyor diye kontrol edin.
9) Personele bordro verildiğini kıdem ve ihbar tazminatları ödeme ve ibranameleri alın,
10)İşten çıkarılan personelin çıkış nedenlerini ve sorunlar denetleyin,
Unutulmaması gereken bu işlerin yük getirdiğini düşünerek ihmal edilmemesi gerekmektedir.
Kendi personelinizi kontrol etmekte zorluk çektiğiniz düşünüyor olsanız bile bir taşeron çalıştırıyorsanız onların işlerini daha iyi kontrol etmelisiniz. Bunun nedenine gelince alt işveren personeli sizin kontrolünüzde bulunmuyor.
Mecburiyet olmadıkça alt işverene iş vermek akıl karı bir iş değil, 10 yıllık süreçte yaşanacak riskler nedeniyle önemli maliyetlerle karşılaşmak mümkün olmaktadır. Eğer zorunlu olarak yapmak zorundaysanız ciddi bir teminat almadan alt işveren çalıştırmayın ve tüm süreci kontrol altında tutmanız firmanızın risklerini azaltacak ancak sorumluklarınız devam edecektir
Şakir Gülsever
Yönetim Danışmanı
Bu makale Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereğince, İzinsiz ve kaynak gösterilmeden yayınlanamaz, başka yere kopyalanamaz, değiştirilerek yayınlanamaz.
